معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش ضمن بررسی و تشریح تبعات تعطیلی بلند مدت مدارس و غیر حضوری شدن آموزش دروس به دانش‌آموزان،از افزایش احتمالی تعداد کودکان کار در سال‌های پس از پیدایش و همه‌گیری ویروس کرونا ابراز نگرانی کرد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری دیباچه؛مدرسه خانه دوم دانش‌آموزان است و نمی‌توان نقش آن را در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی بچه‌ها انکار کرد.با پیدایش و همه‌گیری ویروس کرونا ،مسئولان بهداشتی همه کشورهای جهان پیشنهاد کردند که مدارس نقاط مختلف دنیا با هدف قطع زنجیره ابتلا به ویروس کرونا به مدت نامعلومی تعطیل شوند.در آن زمان همه کارشناسان بدون اینکه شناخت کاملی از چیستی ویروس کرونا داشته باشند،خوشبینانه تصور می‌کردند که عمر ماندگاری این ویروس در سطح جوامع انشانی بیشتر از چند ماه نخواهد بود اما گذر زمان نشان داد که تصورشان نادرست بوده است.

امروزه نزدیک به 2سال از پیدایش ویروس کرونا می‌گذرد و اگرچه واکسن‌های مؤثر گوناگونی در کشورهای مختلف جهان کشف ،تولید و توزیع شده‌اند اما انسان هنوز راه زیادی تا مصونیت کامل از ابتلا به ویروس کرونا دارد.در طول مدت همه‌گیری ویروس کرونا مدارس همه نقاط کشور تعطیل بودند و گروهی از کارشناسان نسبت به تبعات کوتاه‌مدت و بلند مدت آن ابراز نگرانی کرده و تذکر داده‌اند بنابراین برخی از مسئولان جهانی در ماه‌های اخیر تلاش کرده‌اند با سرعت دادن به روند واکسیناسیون عمومی ،زمینه بازگشایی مدارس کشورشان را فراهم کنند.این هدف در برخی از کشورها تا حدودی محقق شد اما در کشور ما با توجه به کندی روند واکسیناسیون عمومی همچنان نگرانی‌ها پا بر جا هستند.

ما در این گزارش به سراغ ابراهیم سحرخیز معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش رفتیم تا از او بپرسیم به عنوان یک کارشناس تبعات تعطیلی بلندمدت مدارس و آموزش غیر حضوری دروس را چه می‌داند؟

ابراهیم سحرخیز معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری ديباچه  تبعات کوتاه‌مدت و بلند مدت تعطیلی مدارس به خاطر همه‌گیری ویروس کرونا را چنین تشریح کرد: اُفت تحصیلی  بارز ترین اثر تعطیلی مدارس است و ما در سال های آينده شاهد آن خواهیم بود.این موضوع در دوره ابتدایی بیشتر دیده خواهد شد زیرا ما در دوره ابتدایی مهارت‌های پایه‌ای چون خواندن، نوشتن وحساب کردن را به دانش آموزان می آموزیم. قبل از کرونا آزمون های بین المللي نشان مي‌دادند که قریب به ۳۵درصد از دانش‌آموزان دوره ابتدایی  در به کارگیری دو مهارت اساسی و پایه خواندن وحساب کردن ناتوان بودند و حتی بعضی از آنها نمی‌توانستند نام خودشان را هم به درستی بنویسند.ما این را در پایه چهارم ابتدایی بررسی می‌کردیم.

او افزود: آن زمان وضعیت دانش‌آموزان دوره‌های ابتدایی و متوسطه اول در بحث ریاضی نیز چندان مطلوب نبود.ایران در همان زمان در میان کشورهای  شرکت‌کننده در آزمون‌های بین‌المللی مذکور  ،رتبه 2،3تا مانده به آخر را به خودش اختصاص داده بود.

رئیس گروه برنامه ریزی دانشگاه فرهنگیان گفت:کشور ما هم‌اکنون با وجود تعطیلی بلند مدت مدارس به خاطر همه‌گیری ابتلا به ویروس کرونا و غیر حضوری شدن آموزش دروس به دانش‌آموزان ،طبیعتا جایگاه مناسبی در میان کشورهای شرکت‌کننده در آزمون‌های بین‌المللی  ندارد، چون به طور حتم شاهد افزایش درصد دانش‌آموزان دوره ابتدایی ناتوان در به کارگیری مهارت‌های پایه و اساسی تحصیل هستیم زیرا این دانش‌آموزان نیازمند بهره‌گیری از حضور و توانایی‌های یک معلم آموزش‌دیده هستند.

-آیا والدین و فضای مجازی می‌توانند جای معلم را برای دانش‌آموزان پر کنند؟

والدین و آموزش دروس در فضای مجازی نمی‌توانند جای خالی معلم آموزش‌دیده را برای دانش‌آموزان پر کنند.

اگرچه در سال‌های اخیر شبکه دانش‌آموزی برای آموزش غیر حضوری دروس به دانش‌آموزان پایه‌های مختلف تحصیلی راه‌اندازی و فعال شده است ،3ونیم تا5میلیون نفر از دانش‌آموزانمان در همین سال‌ها به دلیل نبود اینترنت با سرعت مناسب و تلفن‌های همراه هوشمند و وسایل مشابه ،دسترسی مناسبی به آموزش نداشتند.

ما نباید تصور کنیم که ارتباط میان معلمان و دانش‌آموزانی که امکان بهره‌گیری از شبکه آموزشی شاد را داشتند،ارتباط آسانی بوده است.گاهی دانش‌آموزان به دلیل تنگنای محیط زندگی خانواده‌شان نمی‌توانستند به راحتی روی امر آموختن دروس از طریق شبکه شاد تمرکز کنند.برخی از دانش‌آموزانی هم که به عنوان کاربران این شبکه به حساب می‌آیند خانواده‌های بد سرپرست یا بی‌سرپرست دارند و گاهی مواقع از حضور در کلاسهای مجازیشان منع می‌شدند.

آنها نیز همچون کودکان و نوجوانانی که امکان دسترسی به شبکه شاد را نداشتند،نتوانستند بهره چندانی از حضور معلم ببرند .

-تعطیلی بلند‌مدت مدارس و تدریس غیر حضوری دروس چه تبعات رفتاری و جسمی  برای دانش‌آموزان داشته است؟

دانش‌آموزان کشور ما در دوره همه‌گیری ویروس کرونا دچار یک سری از آسیب‌های رفتاری شدند.آنها که با حضور در مدارس و دیدن همکلاسی‌های خودشان از نظر رفتاری کامل می‌شدند،در مدت مذکور از امکان ملاقات با همسالانشان محروم شدند.این در صورتی است که نیاز روحی و روانی  دانش‌آموزان 6سال ابتدایی روی بازی بچه‌ها با همسالانشان متمرکز است.

تعطیلی بلند مدت مدارس سلامتی جسمی کودکان ما را هم به خطر انداخته است.امروزه تعداد زیادی از بچه‌های ما در رنج چاقی قرار گرفته‌اند زیرا کمتر می‌توانند زمانی را به ورزش و بازی‌های اجتماعی و پر تحرک اختصاص بدهند.

والدین شاغل پیش از همه‌گیری ویروس کرونا فرزندانشان را برای ساعاتی در روز به مدرسه می‌فرستادند.در آن زمان با وجود کلاس‌های آموزشی اوقات فراغت بچه‌ها نیز به نوعی پر می‌شد.اما در 2سال اخیر کودکانمان به نوعی به حال خود رها شده‌اند و مشخص نیست با توجه به افزایش استفاده‌شان از فضای مجازی با چه کسی ارتباط برقرار کرده‌اند.

برخی از خانواده‌ها نیز که از نظر میزان سواد و شرایط اجتماعی در سطح پایینی قرار دارند،خانواده‌های پر خطر و در معرض خطری هستند.حضور بدون وقفه کودکان در جمع چنین خانواده‌هایی آسیب‌های غیر قابل جبرانی را به آنها خواهد زد.

سحرخیز از افزایش احتمالی  تعداد کودکان کار در دوران همه‌گیری ویروس کرونا ابراز نگرانی کرد و گفت:به نظر می‌رسد در صورت انجام یک مطالعه روی تأثیر همه‌گیری کرونا و تعطیلی بلند مدت مدارس متوجه خواهیم شد که تعداد کودکان کار در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است.

امروزه برخی از دانش‌آموزان به ممر درآمدی برای خانواده‌هایشان تبدیل شده‌اند و لذا حسابی از درس و مشق جا مانده‌اند.

-تعطیلی بلندمدت مدارش چه تأثیری روی اینده تحصیلی کودکان و نوجوانان می‌گذارد؟

تعطیلی بلند مدت مدارس نابرابری آموزشی را هم تشدید کرده است.من مطمئنم که مدارس غیر دولتی نیز در سال‌های اخیر با هدف قطع زنجیره ابتلا به ویروس کرونا تعطیل بوده‌اند اما برخی از خانواده‌ها تلاش کرده‌اند با استفاده از امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری به گونه‌ای معلم را به خانه‌شان بیاورند.آنها کتاب‌های کمک‌درسی را برای فرزندانشان تهیه کرده‌اند و بسته‌های کمک‌آموزشی را در دسترسشان قرار داده‌اند.از سوی دیگر دانش‌آموزان مناطق کم‌برخورداری که دسترسی چندانی به منابع آموزشی ندارند،بسته‌ها و امکانات آموزشی مذکور را در اختیار نداشتند .ممکن است که این دانش‌آموزان در امتحانات نهایی دوره‌های مختلف تحصیلی نتوانند نمره مطلوبی را دریافت کنند و در نتیجه در کنکور نیز شانس خوبی در کسب رتبه‌های برتر نداشته باشند.

-به نظر شما وزارت آموزش و پرورش چگونه می‌تواند آسیب‌های ناشی از غیر حضوری شدن مدارس را کاهش بدهد و به نوعی آنها را جبران کند؟

وزارت آموزش و پرورش در سال‌های گذشته تلاش می‌کرد شرایطی را ایجاد کند که بسته‌های آموزشی به آسانی در اختیار همه دانش‌آموزان قرار بگیرند.به نظر من این وزارتخانه در شرایط فعلی باید بسته‌های آموزشی را جدی بگیرد و شبکه شاد را تقویت کند.

مسئولان وزارتخانه آموزش و پرورش به طور حتم تا به امروز از طریق معلم‌ها متوجه شده‌اند که چه دانش‌آموزانی از برقراری ارتباط با معلمشان در فضای شبکه شاد محروم هستند.این مسئولان  باید تلاش کنند در ابتدا امکان استفاده همه دانش‌آموزان از فضای شبکه آموزشی شاد را فراهم کنند.در غیر این صورت باید مکمل‌های آموزشی را حتی در قالب نسخه‌های مکتوب در دسترس دانش‌آموزان مذکور قرار دهند.

برخی از مناطق کشور ما مدارس کم‌جمعیتی دارند.در این مدارس  به شرط واکسینه شدن معلم و بررسی برخی از ملاحظات،بهتر است کلاس‌های آموزشی به شکل حضوری برگزار شوند.

در شهرها و مدارس دولتی و غیر دولتی هم باید با توجه به شرایط کشور از لحاظ میزان ابتلا به بیماری کرونا ،تدابیری اندیشیده شوند که هیچ بچه‌ای از آموزش مناسب محروم نماند.

مسئولان وزارتخانه آموزش و پرورش با توجه به اهمیت آموزش صحیح و مناسب دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی باید دوره‌های آموزشی را برای والدین برگزار کنند و تعامل میان والدین دانش‌آموزان و معلمان را افزایش دهند.

امروز کسی نمی‌تواند بگوید می‌تواند با میزان تحصیلاتش جای معلم را برای فرزندش که در دوره اول ابتدایی تحصیل می‌کند،پر کند.

از طرف دیگر من در سال‌های اخیر متوجه شده‌ام که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در قالب برنامه‌های مختلف سعی می‌کند شرایط آموزش غیر حضوری دروس مقاطع مختلف به همه دانش‌آموزان کشورمان را فراهم کند.این برنامه‌ها معمولا با حضور معلم‌ها برگزار می‌شوند.از نظر من بهتر است که مربیان و مشاوران پرورشی مدارس نیز همچون معلمان با حضور در این برنامه‌ها با والدین ارتباط برقرار کنند و راهکارهایی برای کاهش آسیب‌های روحی و روانی ناشی از تعطیلی بلند مدت مدارس و همه‌گیری ویروس کرونا را به والدین دانش‌آموزان ارائه بدهند.

مسئولان وزارتخانه آموزش و پرورش نیز باید کلاس‌های آموزشی را با هدف توانمندسازی مربیان و مشاوران پرورشی مدارس برگزار کنند تا این افراد پس از اطلاع و آگاهی از روش‌های مناسب حل مشکلات ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا،بتوانند دانسته‌های خودشان را به خانواده‌ها منتقل کنند.

ما امیدواریم در آینده نزدیک شاهد کنترل جریان همه‌گیری ویروس کرونا در سطح جوامع انسانی و کشورمان باشیم.از نظر من پس از بازگشایی مدارس باید ارزشیابی دقیقی از دانسته‌های دانش‌آموزان انجام شود تا مسئولان آموزش و پرورش کشورمان با نقاط ضعف و قوت بچه‌ها آشنا شوند و تدابیری را برای جبران مشکلات دانش‌آموزان بیندیشند.

به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر نحوه ارزشیابی دانسته‌های دانش‌آموزان درست و دقیق نبوده است و در این خصوص اسان‌گیری کرده‌ایم.نتیجه این آسان‌گیری‌ها در سال‌های آینده خودش را نشان می‌دهد.

وزیر ارتباطات نیز بایستی دسترسی به اینترنت در مناطق محروم را تسهیل کند.مسئولان باید تلاش کنند با کمک مردم و دولت تلفن‌های هوشمند و تبلت را برای دانش‌آموزانی که به این ابزار دسترسی ندارند،فراهم کنند زیرا امروز ابزار مذکور به مثابه کتاب دانش‌آموز هستند و بچه‌ها حتی اگر به معلم خوب دسترسی داشته باشند،بدون کتاب نمی‌توانند آنچنان که باید و شاید تحصیل کنند.

در پایان باید بگویم این روزها اخبار خوبی از وزارتخانه آموزش و پرورش به گوش نمی‌رسد.گویا چون این وزارتخانه به دلیل نبود وزیر،بلاتکلیف مانده است توجه زیادی به نزدیکی فصل بازگشایی مدارس نمی‌شود و انگیزه و شوق و شور چندانی برای شروع سال جدید در مسئولان این وزارتخانه دیده نمی‌شود.

مسئولان وزارتخانه آموزش و پرورش باید در هر شرایطی فرارسیدن ماه مهر و سال جدید تحصیلی را جدی بگیرند.

من در همینجا از معلمان نیز تشکر می‌کنم.برخی از مسئولان تصور می‌کنند با غیر حضوری شدن آموزش،زمان کاری معلمان کم شده است این در صورتی است که در گذشته معلمان فقط ساعاتی از روز را در مدرسه به دانش‌آموزان و پاسخگویی به والدین آنها اختصاص می‌دادند اما امروزه اکثر والدین دانش‌آموزان به شماره تلفن معلم فرزندانشان دسترسی دارند و در هر زمانی از روز و بدون محدودیت از او راهنمایی و کمک می‌گیرند.در چنین شرایطی کار معلمان  و استرسشان افزایش پیدا کرده است بنابراین نباید اضافه کار معلمان کاهش پیدا کند.

گزارش از : نسرین خدایاری